Türkiye ekonomisinin yavaşlasa bile ağırlıklı olarak üretim kaynaklı daraldığını, iç talep koşullarının ise görece canlı kaldığını görüyoruz. Öncelikle sanayi üretimi ile başlayalım. Yılın ikinci çeyreğinde %1,8 daralan sanayi üretimi, üçüncü çeyrekte daha sert bir daralma gösterdi. Temmuz ayında %3,9 daralan sanayi üretimi, Ağustos ayında %5,2, Eylül ayında ise %2,4 oranında yıllık bazda geriledi. Veriler, üçüncü çeyrekte %4’e yakın bir sanayi üretimi daralması olduğunu gösteriyor.Diğer taraftan, sanayi üretimi aylık bazda %1,6 artmış görünüyor. Ağustos ayının genelde tatil dönemi olması nedeniyle sanayi üretiminde aylık bazda %1,6 artış olması ve yıllık bazda daralmanın görece sınırlı kalması normal bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Ancak, sanayi üretimindeki %4’e yakın daralma, Türkiye ekonomisinin büyüme oranının oldukça düştüğünü gösteriyor. Perakende satış, kredi büyümesi, otomobil ve konut satışlarına baktığımızda, Türkiye ekonomisinin yavaşlasa bile ağırlıklı olarak üretim kaynaklı daraldığını, iç talep koşullarının ise görece canlı kaldığını görüyoruz. Sanayi üretimi %4’e yakın yavaşlasa bile iç talep, ekonomik büyümenin pozitif tarafta kaldığına dair sinyaller veriyor.Sanayi üretim endeksinin yıllık değişim oranlarına baktığımızda, 13 alt grubun 11’inde daralma görülüyor. En sert daralma, sermaye malları yani makine ve teçhizatta yaşanıyor. Bu grubun alt kategorilerinden yüksek teknoloji ürünlerindeki yıllık daralma oranı %21’e ulaşmış durumda. Orta yüksek teknolojili ürünlerdeki daralma ise %4,4 oldu. Artış gösteren iki kategoriden düşük teknolojili ürünlerde %0,9, elektrik-gaz-buhar kategorisinde ise %1,1 artış gerçekleşmiş durumda.Aylık olarak baktığımızda, en sert daralmanın yine %3,1 oranı ile yüksek teknoloji ürünlerinde gerçekleştiği görülüyor. Toplam üretimde ve katma değerde yüksek teknolojili ürünlerin payını artırmamız gerekirken sanayi üretiminde gerilemenin, özellikle yüksek teknolojide daha derin bir daralma olarak yansıması, yapısal ve geleceğe yönelik olarak sıkıntılı bir tabloya işaret ediyor.İstihdam rakamlarına baktığımızda, Eylül ayı işsizlik oranı %8,6 olarak açıklandı. Ağustos ayı ile aynı oranda bir rakam geldi. Ekonomide yavaşlamanın bu yılın ikinci çeyreğinden sonra başladığını dikkate alacak olursak, önümüzdeki süreçte işsizliğin tekrar artma eğilimine girmesi sürpriz olmayacaktır.İstihdamın gecikmeli tepki vermesi, yapısal nedenlerle eleman bulmanın zorluğu nedeniyle işten çıkarma konusunda firmaların daha yavaş hareket etmesine neden oluyor. Eylül ayında işgücüne katılımın artmasıyla hem istihdam hem de işsiz sayılarında artış yaşandı. Veriler, birbirini dengeleyerek işsizlik oranını sabit bırakmış görünüyor. Gelir dağılımındaki bozulma, refah kaybı ve geçim zorlukları iş arayışını artırmış denilebilir. Atıl işgücü olarak bilinen ve aktif iş aramayan fakat iş bulursam çalışabilirim diyenlerin oranındaki düşüş de aktif iş arayışlarının hızlandığını gösteriyor.Yapısal bir sorun olarak genç işsizlik oranlarında sıkıntılar gözlenmeye devam ediyor. 15-24 yaş grubu olarak tanımlanan genç nüfusta işsizlik oranı %17,1’e yükseldi; bir önceki ay bu oran %16,8 idi. Ekonomideki genel talep koşulları ve turizm, tarım ve inşaat sektörlerinde yaşanan istihdam azalışının etkisiyle işsizlikte tekrar yukarı yönlü bir eğilim olasılığı artıyor.Sonuç olarak, ekonomideki yavaşlama üretimde net bir şekilde, istihdamda ise sınırlı olarak kendini göstermeye başladı. Yavaşlamanın en az hissedildiği alan iç talep ve buna bağlı tüketim harcamaları olarak duruyor. Enflasyonla mücadelede tam tersini görmemiz gereken bir noktada olmamız, uygulanan ekonomi politikalarının kurgusunda bir değişim ihtiyacını gösteriyor.

EXANTE

Türkiye ekonomisinin yavaşlasa bile ağırlıklı olarak üretim kaynaklı daraldığını, iç talep koşullarının ise görece canlı kaldığını görüyoruz. Türkiye ekonomisinin yavaşlasa bile ağırlıklı olarak üretim kaynaklı daraldığını, iç talep koşullarının ise görece canlı kaldığını görüyoruz.

Arz talebe göre daha sert daralıyor: Sanayi üretimi ve istihdam verileri

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; TÜİK verilerine göre Sanayi Üretim Endeksi Eylül 2024'te yıllık bazda %2,4 geriledi. Sanayi üretimi bir önceki aya göreyse %1,6 artış gösterdi.&nbsp;

Canlı Gündem

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan 3 Ekim 2023 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bir sunum yaptı. Sunumun içeriği küresel ekonominin değerlendirmesi, enflasyon ve para politikalarından oluşuyordu. Sunumun TCMB’nin sitesinde yayınlanan versiyonuna baktığımızda küresel ekonomiye ilişkin verilerin oldukça kapsamlı bir şekilde değerlendirildiğini görüyoruz.[2] Sunumun bu kısmında küresel büyüme, Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI-Purchasing Manager Index), emtia fiyatları gibi veriler değerlendirilmiş. Bünyesinden barındırdığı ekonomistlerin bilgisi, birikimi halen yüksek seviyede olan Merkez Bankasının bu tarz temel göstergeleri rasyonel bir şekilde incelemesi zaten olması gereken durum.&nbsp;&nbsp;Sunumun Türkiye enflasyonunu içeren bölümü ise aylık enflasyon rakamlarının seyri ve bileşenleriyle başlıyor. Bu bölümdeki en önemli vurgu ise iç talebin halen canlı olduğunun vurgulanması. Sunumda arzın durağan olduğu, talebin ise canlı olduğu Sanayi Üretim Endeksi ve Perakende Satış Hacim Endeksi üzerinden incelenmiş. Aşırı canlı iç talebin nihayetinde cari dengeyi bozduğu belirtilmiş. Bunların yanı sıra dövizdeki artışın enflasyona geçişkenliğinin giderek arttığını gözlemlemiş Merkez Bankası. Buna bağlı olarak da akaryakıt fiyatlarının arttığı ve bunun da enflasyonun yayılımını artırdığı söylenmiş sunumda. Sunumun bu kısmında bizim hayatımızı doğrudan etkileyen bir başka konudan da bahsedilmiş: Vergi artışları. Fakat Merkez Bankası vergi artışlarının enflasyonu artırdığını söylese de bunu söylerken “vergi ayarlamaları” tabirini uygun bulmuş.Sorunların tespiti sunumda tabii ki önemli yer tutuyor. Fakat sunumun üçüncü bölümü olan para politikası kısmı Merkez Bankasının esas söylemek istediklerinin yer aldığı bölüm. Hafize Gaye Erkan sadece sunumda değil soru-cevap kısmında da “sıkılaştırma” konusu üzerinde özellikle durdu. TCMB sıkılaştırmanın iki önemli bileşeni olarak miktarsal sıkılaştırma ve kredi sıkılaştırması üzerinde duruyor. Likidite fazlasının sterilizasyonu yani piyasadaki para tabanının küçültülmesi ve kredilerin çok seçici bir şekilde verilerek iç talepte daralma yaratmayı hedefliyor TCMB. Hedefledikleri şeye ulaşmak için özellikle kredi büyümesi çok önemli bir nokta. Şimdiden kredi büyümesinin dengelenmeye başladığı sunumdan anlaşılıyor. Tabii miktarsal sıkılaşma ve Türk Lirası’nın değerinin stabilizasyonu için KKM’den (Kur Korumalı Mevduat) çıkış önemli bir yer tutuyor. Sunumda da 22 Eylül 2023 itibariyle son 4 haftada KKM’nin azaldığı ve tasarruf sahibinin Türk Lirası vadeli mevduata yöneldiği özellikle belirtilmiş. Merkez Bankası rezervlerinin yükselmeye ve Türkiye’nin kredi risk priminin (CDS – Credit Default Swap) düşmeye başlaması da sunumun yine bir başka önemli vurguları olmuş. Tabii bu vurgulanırken brüt rezerv yani swaplar yoluyla elde edilen yabancı paralar üzerinden bir grafik hazırlanmış. Piyasaların dikkatle izlediği swaplar hariç net rezerv konusuna ise değinilmemiş.Nihayetinde sunumun sonundaki genel değerlendirme kısmında dezenflasyon için Haziran 2024’e kadar bir geçiş dönemi olacağı, takip eden bir yılda yani Haziran 2025’e kadar dezenflasyon sürecinin sonlanacağı belirtilmiş. Sonraki dönem ise istikrar dönemi olarak adlandırılmış. <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"> [1] Yüksel Yalçınkaya/Türkiye [BD], no. 15669/20, 26.09.2023, şuradan erişilebilir: <a fr-original-style="" href="https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-227636" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-227636</a>[2] https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/678cc359-d8bc-45c1-a3bd-a9d3b50d57c1/SunumB03_10_2023.pdf?MOD=AJPERES&amp;CACHEID=ROOTWORKSPACE-678cc359-d8bc-45c1-a3bd-a9d3b50d57c1-oHRIg-S&nbsp;

Özgürlük Gündemi

Sunumun bir kısmında bizim hayatımızı doğrudan etkileyen bir başka konudan da bahsedilmiş: Vergi artışları. Fakat Merkez Bankası vergi artışlarının enflasyonu artırdığını söylese de bunu söylerken “vergi ayarlamaları” tabirini uygun bulmuş.

Merkez Bankası Başkanının Sunumunda Enflasyon Öngörüleri

Sanayi üretimi, 6 Şubat'ta gerçekleşen Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin etkisiyle Şubat’ta bir önceki aya göre %6, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %8,2 azaldı.Bir adım geriden: Bloomberg anketine katılan ekonomistlerin beklentisi sanayi üretiminin aylık %2, yıllık %1,5 artması <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberght.com/sanayi-uretiminde-deprem-etkisi-2329634" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yönündeydi</a>. Sanayi üretimi, Ocak ayında aylık bazda %2, yıllık bazda %4,6 artmıştı.Neden önemli? Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Şubat ayı <a fr-original-style="" href="https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sanayi-Uretim-Endeksi-Subat-2023-49701&dil=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sanayi Üretim Endeksi verilerinde</a>, sanayi üretiminin yıllık bazda son 3 yılın en sert düşüşünü yaşadığı görüldü.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bundan önce, Covid-19 pandemisine bağlı kısıtlamalar ve kapanmalar sebebiyle Nisan ve Mayıs 2020 aylarında sanayi üretimi yıllık bazda <a fr-original-style="" href="https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sanayi-Uretim-Endeksi-Nisan-2020-33799" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">%31,4</a> ve <a fr-original-style="" href="https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sanayi-Uretim-Endeksi-Mayis-2020-33800" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">%19,9</a> gerilemişti.</li></ul>Detaylar: Şubat ayı verilerinde sanayinin tüm alt sektörlerinde yıllık bazda küçülme görülürken, en sert düşüş madencilik ve taş ocakçılığında yaşandı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre %11,2, bir önceki yılın aynı ayına göre %18,2 azaldı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İmalat sanayi sektörü endeksi bir önceki aya göre %6,6, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,2 düştü.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi bir önceki aya göre %1,4 artarken, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,5 azaldı.</li></ul>Bilgi notu: TÜİK, bültende Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerden etkilenen illerde verilerin nasıl toplandığı ve derlendiği ile ilgili açıklamada bulundu.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Sanayi Üretim Endeksi'nin hesaplanmasında Aylık Sanayi Üretim Anketi ve Katma Değer Vergisi (KDV) beyannamelerinden elde edilen veriler kullanılmaktadır. Ülkemizin yaşamış olduğu deprem felaketinden etkilenen illerde mücbir sebep ilan edilmiş ve beyannameler ertelenmiş, bu illerden derlenen anketlerden %67 oranında cevap alınabilmiştir. Bu nedenle, 2023 Şubat ayına ilişkin hesaplamalarda eksik gözlemler için e-fatura, e-arşiv fatura verileri gibi alternatif veri kaynakları ve istatistiksel yöntemler kullanılarak tahmin yapılmıştır. Bu yöntemlerle tahmin edilen büyüklüğün toplam içindeki payı %1,94'tür."</blockquote>

Aposto Gündem

Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin etkisiyle sanayi üretimi pandemiden bu yana en büyük düşüşü yaşadı.

Sanayi üretiminde son 3 yılın en sert düşüşü

<img src="https://images.aposto.com/2023/3/0/1681079557090.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.98" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Küresel piyasalarda son durum ve yılbaşından bugüne değişimler• Bu hafta: Bugün TÜİK, İşgücü İstatistikleri'ni yayımlayacak. Salı günü TÜİK, Sanayi Üretim Endeksi ve İnşaat Maliyet Endeksi verilerini açıklayacak, IMF küresel finansal istikrar raporunu yayımlayacak, Çin'de enflasyon açıklanacak. Çarşamba günü yurt içi ve yurt dışı seçmen kütükleri kesinleştirilecek, TÜİK Dış Ticaret Endeksleri'ni yayımlayacak. Perşembe günü Almanya'da enflasyon yayımlanacak.&nbsp;

Sanayi Üretim Endeksi ile ilgili hikayeler